Tolk en Docent NGT

foto sph sittard ngtWendy Frissen met de eerste klas Limburgse studenten die in Sittard gebarentaal heeft geleerd. Van links naar rechts beelden de leerlingen de volgende zinnen uit : “Ik volg een cursus gebarentaal. Gebarentaal leren is leuk! Onze docente is Wendy.”

“ik droom zelfs in gebarentaal”

Nooit eerder konden Limburgse studenten gebarentaal leren tijdens hun opleiding. Tot dit schooljaar. Dankzij docente Wendy Frissen (28) uit Bunde kregen twaalf studenten in Sittard de primeur. Frissen : “Dit is de mooiste taal ter wereld.”

Hoe bid je het Onze Vader in gebarentaal? Afgelopen zondag moest tolk gebarentaal Wendy Frissen voor de dove ouders van een communicantje tolken. “Ik ben niet zo geloven en daarom ken ik de grammatica van het Onze Vader en andere gebeden in gebarentaal niet goed. Maar een collega helpt me.”

Zo komt Frissen telkens weer voor nieuwe avonturen te staan in de dovenwereld. De ene keer moet ze voor een emotioneel gesprek mee naar het ziekenhuis, dan weer staat ze voor de rechtbank met haar handen te ‘wapperen’ zoals ze het zelf zegt. En een dag later moet ze bijvoorbeeld met dove ouders mee nar het oudergesprek.

Sinds dit schooljaar heeft ze hier zelf nog een nieuwe uitdaging aan toegevoegd. Voor het eerst in de geschiedenis heeft een Limburgse opleiding gebarentaal als keuzevak op het lesrooster gezet. Twaalf studenten sociaal pedagogische hulpverlening (SPH) aan de Hogeschool Zuyd te Sittard hebben de voorbije maanden het spits afgebeten. “En met succes”, vertelt Frissen trots, “iedereen is geslaagd.”

Faculteitsdirecteur Sociale Studies, Kees van Aken, legt uit dat de studenten er zelf voor hebben gezorgd dat gebarentaal op het lesrooster kwam. “Ze vonden dit een praktische aanvullingvoor hun toekomstige loopbaan.” Frissen geeft aan de Hogeschool Zuyd in Heerlen dezelfde cursus ook aan iedereen die om welke reden ook gebarentaal wil “spreken”.

Frissens manier van lesgeven is bijzonder. “Aan het begin het moduul laat ik de groep mijn huisregels lezen via dia’s Hierin staat dat ik niet zal praten en dat ik ook van de leerlingen verwacht dat ze hun vragen op het bord schrijven of via gebaren stellen. Volgens haar is dit de enige methode om gebarentaal goed en snel onder de knie te krijgen. Dus ook degene die even met een medestudent wil bijkletsen dient dit in gebarentaal te doen.

Als het aan Frissen ligt, zou iedereen een basiscursus gebarentaal moeten volgen. : Het is een verrijking en veel meer dan wapperen met de handjes. Je wordt je bewuster van je houding en mimiek richting de doven.”

Maar vooral in Limburg is het droevig gesteld met de gebarentaal. Volgens de Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal (NBTG) zijn in Nederland bijna driehonderd geregistreerde tolken. Slechts twee hiervan wonen in Limburg. In Bunde en Roermond. Ook de belangstelling voor de gebarentaal onder horenden is elders veel groter. Op tal van mbo- en hbo-opleidingen (zals pabo, logopedie, sph en spw) staat gebarentaal al langer op het lesrooster, alleen in Limburg tot voor kort dus niet.

Maar waarom is gebarentaal zo’n ondergeschoven kindje in Limburg. Frissen en de NBTG leggen uit dat dit alles te maken heeft met een congres dat in 1880 in Milaan gehouden werd. Horende docenten uit West-Europa spraken hier met elkaar af dat doven moesten integreren. Ze moesten leren spreken en hun gebarentaal vormde hiervoor een belemmering.

Ook in de vijf Nederlandse doveninstituten moesten de kinderen voortaan op handen zitten. Wie toch gebarentaal gebruikte werd met een stok op de handen geslagen.

Na 1960 groeide echter het besef dat gebarentaal het spreken helemaal niet belemmert maar juist stimuleert. In Sint-Michielsgestel in Noord-Brabant moesten de kinderen het langst (tot 1980) op hun handen blijven zitten. “Omdat dit voor Limburgse doven kinderen de dichtstbijzijnde dovenschool is, zie je gewoon dat Limburgse doven zich nog steeds ervoor schamen om gebarentaal te gebruiken.

De Bundense is zelf met de passie voor gebarentaal besmet geraakt toen ze op haar vijftiende een doof vakantievriendje had. “Ik vond het zo mooi om te zien hoe hij met zijn ouders in gebaren sprak.”

Het geeft Frissen voldoening als ze voor doven mag tolken. “Door zo veel met doven om te gaan, voel ik met eigenlijk net zo goed thuis in de dovenwereld als in de wereld van de horenden. Nu en dan kan ik me zelfs beter uitdrukken in gebaren dan in woorden. En ik droom soms zelfs in gebarentaal. Mijn vriend maakt me dan wakker omdat ik weer eens lig te wapperen.”

Door Judith Houben